I.SOSYAL H?ZMETLER ?ÛRASI AÇILI? KONU?MALARI
Devlet Bakan? Güldal Ak?it’in konu?mas?
Say?n Bakan?m, de?erli valilerimiz, de?erli akademisyenler, sivil toplum kurulu?lar?n?n de?erli
temsilcileri, de?erli konuklar?m?z, de?erli bas?n mensuplar?; Sosyal Hizmetler ?ûras?na ho? geldiniz diyor,
hepinizi sevgi ve sayg?yla selâml?yorum.
Sorumlulu?u ve vebali büyük olmakla birlikte hay?r ve sevap yönü de o derece büyük olan sosyal
hizmetler alan?nda görev yapmaktan duydu?um memnuniyetimi müsaadelerinizle sözlerime ba?lamadan
ifade etmek istiyorum.
?ûra çal??malar? ve içeri?iyle ilgili ayr?nt?l? bilgileri benden önceki de?erli konu?mac?lar aktard?lar.
Gerek Kurumumuz aç?s?ndan, gerekse ?ûran?n niteli?i aç?s?ndan gerekli konu?malar? yapt?lar. Bu konulara
yeniden de?inecek de?ilim. Ben, sosyal hizmetler konusunu tarihi perspektifi de dikkate alarak sosyal yönüyle
ele almak ve bir de?erlendirme yapmak istiyorum.
Balkan Sava?lar? ve I.Dünya Sava?? s?ras?nda Osmanl? ?mparatorlu?unun birçok cephede
sava?mas? nedeniyle cepheye sürekli asker sevk edilmek durumunda kal?nm??, cephede sava?anlar?n büyük
bir ço?unlu?unun ?ehit dü?mesi sonucu ülkede kimsesiz çocuklar sorunu her geçen gün büyüyerek sürmü?,
sava? sonras? ya?anan toprak kay?plar? sonucu ?mparatorlu?un ba?ta ?stanbul olmak üzere di?er illeri büyük
miktarda göç alm??, bu durum ailelerin sosyal ve ekonomik yönden büyük s?k?nt?lar ya?amalar?na neden
olmu?tur.
Kimsesiz çocuklar sorununun büyümesi üzerine halk?n giri?imleriyle ba?lat?lan çözüm aray??lar?
yeterli olamam??, devlet kanal?yla çözümler üretilmesi zarureti do?mu?tur. Bu çerçevede kimsesiz çocuklara
sahip ç?kmak amac?yla Sultan II. Abdülhamit döneminde 1903 y?l?nda Darül Hayri Ali aç?lm??t?r. Daha sonra
Me?rutiyet döneminde Darül Eytamlar aç?lm?? bulunmaktad?r.
Bu çabalar?n önemli hizmetler yap?lm?? olmas?na ra?men kal?c? olmad??? anla??lm??, sonuçta baz?
hay?rseverlerin ve kamu görevlilerinin giri?imleriyle 1917’de Himayeyi Etfal Cemiyeti ?stanbul’da kurulmu?tur.
Bu cemiyette çocuklara yönelik olarak ?stanbul’da ve di?er baz? ?ehirlerde önemli görevler yap?lm??t?r.
Kurtulu? Sava?? s?ras?nda ülke yönetiminde Ankara merkezli yeni yap?lanma nedeniyle 30 Haziran
1921’de yeni bir Himayeyi Etfal Cemiyeti kurulmu?tur. Millî mücadelenin kazan?lmas?ndan sonra Mustafa
Kemal Atatürk’ün de deste?i al?narak Ankara’daki Cemiyet tüm ülke genelinde örgütlenmi?tir.
1935 y?l?na kadar faaliyetlerini ba?ar?yla sürdüren Ankara Himayeyi Etfal Cemiyeti bu tarihte ad?n?
“Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu” olarak de?i?tirmi?tir. Daha sonraki dönemde, 1963 y?l?nda Sa?l?k ve
Sosyal Yard?m Bakanl??? bünyesinde Sosyal Hizmetler Genel Müdürlü?ü de ayr?ca olu?turulmu?tur.
Sosyal hizmetlere ili?kin bu da??n?k yap?n?n bir çat? alt?nda toplanmas? amac?yla 1983 y?l?nda 2828
Say?l? Kanunla Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlü?ü olu?turulmu?tur.
K?saca bu tarihsel süreci anlatmam?n önemli bir nedeni vard?r. Türkiye Cumhuriyeti Devletinin
kurulu?undaki Kurtulu? Sava?? mücadelesi ve sonras?ndaki yeniden yap?lanmada bu devletin temellerini
olu?turan o büyük insanlar?n konuya bak?? aç?lar?n? ve s?cak yakla??mlar?n? iyi anlamak gerekmektedir.
Kaynaklar ara?t?r?ld???nda 1920’li y?llar?n ba??nda ülke nüfusu 13 milyondur. 7 ya??ndan büyük
olanlar dikkate al?nd???nda okuma oran? erkeklerde yüzde 17.42, kad?nlarda yüzde 4.63’tür. Nüfusun yüzde
47.71’i çiftçi, yüzde 3.7’si sanatkar, yüzde 2.8’i ise tüccard?r.
Büyük Atatürk’ün hat?ra defterinde 9 Kas?m 1916 tarihiyle ilgili ilginç bir not vard?r. Konumuzla yak?n
ilgisi olmas? nedeniyle bu notu aynen sizlere aktarmak istiyorum:
“Yollarda birçok muhacir gördük, Bitlis’e avdet ediyorlar cümlesi aç, sefil, ölüme mahkum hâlde, 4-5
ya?lar?nda bir çocu?u ebeveyni yol üzerinde terketmi?ler. Bu çocuk da bir kar? kocan?n pe?ine tak?lm??, onlar?
a?layarak 100 metreden takip ediyor. Kendilerine niçin çocu?u almad?klar? için tekdir ettim. Bizim evlâd?m?z
5
de?ildir demi?lerdir.” O dönemlerde ülkenin içinde bulundu?u durumu yukar?daki rakamlardan ve büyük
Atatürk’ün bu sat?rlar?ndan aç?kça anlamak mümkündür.
Bu kötü günleri bizzat ya?ayan ve tan?k olan büyük önder Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin
kurulmas?ndan sonra konuya büyük önem vermi?, çocuklara yönelik hizmetleri te?vik etmi?, kendisi de f?rsat
buldukça çocuk yurtlar?n? ziyaret etmi?tir.
De?erli konuklar, tarihsel süreci k?saca anlatt?m, umuyorum burada bulunan herkes bir kez daha o
zor ?artlar? ve onurlu Kurtulu? günlerini haf?zas?nda canland?rm??lard?r.
Ad? zaman içerisinde de?i?mi? olmakla birlikte ayn? alanda hizmet veren Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumunun günümüzdeki durumuna da k?saca bakmakta yarar vard?r. Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumu günümüzde 81 il ve 35 ilçede te?kilâtlanm??, yakla??k 450 civar?nda sosyal hizmet kurulu?u
ile 30 bini a?k?n bak?ma ve yard?ma muhtaç insan?m?za 24 saat esas?na göre hizmet sunma çabas?
içerisindedir.
Böylesine geni? ve kapsaml? bir yap? zaman içerisinde beraberinde pek çok sorunu da getirmi?tir.
Geleneksel kamu kurulu?u mant??? burada da hakim olmu?tur. Y?llar önce yakla??k 13 bin kadroyla hizmet
veren kurum, halen yakla??k 9 bin 500 personelle hizmetlerine devam etmektedir. Aradan geçen zaman
içerisinde hizmet alan?n?n geni?lemesine, kurulu? say?s?n?n artmas?na ra?men personel say?s? sürekli
azalmaktad?r. Son 20 y?ld?r kamuda tasarruf mant???n?n do?al sonucu olarak bu alanda da gerileme olmu?tur.
Valilerimiz, belediye ba?kanlar?m?z, sivil toplum örgütlerimiz, hay?rsever vatanda?lar?m?z sosyal
hizmet kurulu?lar? in?a etmi?ler, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna devretmi?lerdir.
Bunlar?n i?letilmesi için gerekli personel ve i?letme giderlerinin kar??lanmas? bile zaman zaman
sorun olmaktad?r. Bunun yan?nda kamu kurum ve kurulu?lar?nda genelde ya?anan kamu görevlilerine ili?kin
sorunlar bu kurumda da ya?anmaktad?r. Siyasî iktidarlar?n ve ilgili bakanlar?n tutum, davran?? ve
yakla??mlar?na ba?l? olarak zaman zaman baz? iyile?tirici düzenlemeler yap?lm?? olmas?na ra?men arzulanan
bir yap? maalesef olu?turulamam??t?r.
Sonuçta ta?radaki yöneticilerin veya Ankara’daki siyasilerin ve bürokratlar?n bayramda seyranda
ziyaret etti?i mekânlar olarak sosyal hizmet kurulu?lar? haf?zalarda yer almaktad?r.
Son y?llarda, ba?l? kurulu?larda ya?anan baz? olumsuzluklar?n medya arac?l???yla kamuoyuna
yans?t?lmas? sonucu ilgililer k?smi olarak harekete geçmekte iseler de, bunlar sorunlar?n köklü çözümüne
yönelik çal??malar olmaktan öteye gidememektedir.
Sosyal hizmet alan?nda verilecek hizmetin herhangi bir di?er kamu hizmetiyle ayn? görülmesi ve
kar??t?r?lmas? hatas? sürekli yap?lmaktad?r. Bu alan?n do?rudan insana, hem de sorunlu insana hizmet
sunumunu gerektiren, psikolojik ve sosyolojik yönleri olan bir alan oldu?u ço?u zaman gözden uzak
tutulmaktad?r.
Güzel binalar yap?lmas?n?n, güzel e?yalarla donat?lmas?n?n ve di?er fiziksel ihtiyaçlar?n ça??n
ko?ullar?na uygun olarak yap?lmas?n?n, hizmet alan ki?ilere maddî katk? sa?lanmas?n?n, i?e yerle?tirilmesinin
i?in esas? oldu?u yan?lg?s?na dü?ülmü?tür.
Özellikle fiziksel imkânlar?n ço?u zaman yeterince kar??lanmad???, örnekleri görüldükçe bu konuda
fazla eksi?i olmayan yerlerdeki ilgililerin daha da rahatlad??? ve görevlerini gere?i gibi yerine getirdiklerine
inand?klar? görülmeye ba?lanm??t?r.
Örne?in bir k?z yeti?tirme yurdunda her türlü fiziksel imkâna sahip olarak yeti?en ve 18 ya??n?
doldurdu?u için ayr?lacak bir k?z?m?z?n evlendi?inde bir ev düzenini nas?l kuraca??, yemek yap?p
yapamayaca??, ?ehir ve aile ortam?na nas?l uyum sa?layabilece?i, kom?uluk ve akrabal?k ili?kilerini nas?l
sürdürece?i, mesai arkada?lar?yla i?te nas?l anla?aca??, kazand??? paray? nas?l harcayaca??, hangi ölçülerde
borçlanabilece?i, mesai kavram? gibi konular?n sorun te?kil etti?i s?kça görülmektedir.
Bu konuyu örnekleriyle birlikte ayr?nt?land?rmak mümkündür. Ancak siz de?erli kat?l?mc?lar?n gelmek
iste?im noktay? anlad???n?z? biliyorum. Tüm bunlar? ifade ederken görevinin bilincinde, her türlü fedakârl???
göstererek hizmet veren de?erli çal??anlar?m?z?n hakk?n? da teslim etmek zorunday?m.
6
Sosyal hizmetler konusu bu ihtiyac? hissedenler aç?s?ndan be?ikten mezara kadar her a?amas? iyice
dü?ünülüp plânlanmas? gereken bir konudur ve bu çerçevede olaya yakla??l?p çözümler üretilmesi ihtiyac?
vard?r.
De?erli konuklar, ?u anda akl?n?zda, zihninizde ne varsa bir an için bunu unutman?z? ve ?imdi
söyleyeceklerimi hayal etmenizi istirham ediyorum.
Ölüm hakt?r ve bunun ne zaman olaca??n? ancak yüce yarat?c? bilir. Ço?unuzun çocu?u var,
mutlu bir aile ya?ant?n?z var, Allah kimseye göstermesin ve dilemiyorum ki, ancak öldü?ünüzü ve
çocuklar?n?z?n kimsesiz kald???n? bir an dü?ünün. Onlara kim, hangi ?artlarla bakacakt?r?
Yine Allah kimseye göstermesin, bakamayaca??n?z derecede özürlü bir çocu?unuz oldu?unu
dü?ünün, ne gibi bir çaresizlik içinde kalacaks?n?z? Y?llarca çal??t?n?z, emekli oldunuz, ya??n?z ilerledi, kendi
ihtiyaçlar?n?z? kendiniz gideremeyecek hâle geldiniz. Çocuklar?n?z yok veya var da ilgilenmiyorlar. Ne
yapars?n?z?
Yak?n?m?zda, çevremizde tan?d???n?z bir kad?n sürekli e?inden dayak yiyor, ya?am? çekilmez hâle
gelmi?, bo?ansa da ortada kalacak, siz yan?n?za alam?yorsunuz, alamazs?n?z. Yok mu kad?na sahip ç?kacak
bir merci demez misiniz?
Büyük?ehirlerde uygunsuz ortamlarda ya?ayan di?er insanlara zarar veren, uyu?turucu kullanan,
kapkaçç?l?k yapan sokak çocuklar?n? görüyor veya medyadan takip ediyorsunuz. Bu çocuklar?n sonu ne
olacak, bunlar?n anne babalar? yok mu, devlet niçin tedbir alm?yor demez misiniz?
??te de?erli kat?l?mc?lar, tüm bunlar Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunda cevap bulacak
konulard?r, sorulard?r. Alan geni?, sorun çok, imkânlar s?n?rl?, beklenti de bu derece büyüktür.
“Bana dokunmayan bin ya?as?n, ben i?ime bakar?m, ne yapay?m çocuklar?na sahip ç?ksalard?” gibi
lâflarla ve anlay??la bir yere varmak mümkün de?ildir. Bu ülkede ya?ayan herkesin bir ?ekilde Sosyal
Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu hizmetine ihtiyac? olabilir. Bu ihtiyaç kendisini insan ömrünün herhangi
bir a?amas?nda hissettirebilir. O hâlde sosyal hizmetler konular?na ve kurumlar?na hangi makam ve mevkide
olursak olal?m sahip ç?kmak zorunday?z. Bu insani ve millî bir görevdir.
Ben, tüm bunlar? aç?k yüreklilikle anlat?rken ülkemizde art?k klasik hâle gelmi? olan makamlar
?ikâyet yeri de?ildir, çözüm yeridir kar?? görü?ünü ifade etmek isteyenler olabilir, sayg? duyar?m. Ancak, ben
bu alandan sorumlu bakan olarak mevcut durumu tüm aç?kl???yla ortaya koymay? bir görev sayd?m. Ben, bu
görevimde çok üzüntülü, çok sevinçli olaylarla kar??la?t?m. Yurtlara gitti?inizde anne diye boynunuza sar?lan
çocuklarla, ilgisizlik ve bak?ms?zl?ktan peri?an olmu? çocuklarla kar??la?abiliyorsunuz. Gecenin bir yar?s?nda
hat?rlad???n?zda uykular?n?z?n kaçt???, daha fazla bir ?eyler yapmal?y?m diye kafa yordu?unuz anlar çok oluyor.
Göz görmeyince gönül katlan?rm??, ayda y?lda bir medyada okudu?u veya izledi?i bir olumsuzluktan
ki?i bir süre etkilenebilir, ancak bir süre sonra unutabilir. Biz sürekli i?in içindeyiz ve inan?n hiç unutmuyoruz
ve unutturmayaca??z.
Biz ba?ta Say?n Ba?bakan?m?z olmak üzere Hükûmet olarak sosyal hizmet alan?ndaki anlay???m?z?
Hükûmet program?m?zda aç?kl?kla ortaya koyduk ve bu çerçevede ciddî olarak çal??malar yürütüyoruz. Ancak,
ben bu konu?mamda bunlar?n üzerinde ayr?nt?l? olarak durmayaca??m. Ben, konuya makro düzeyde
bak?lmas?n?, Cumhuriyet döneminde sosyal hizmetler alan?nda elde etti?imiz kazan?mlar temelinde bugün
bulundu?umuz noktay? da dikkate alarak uluslararas? düzeyde, özellikle Avrupa Birli?i ülkelerinde gelinen
noktay? yakalamak, bu çerçevede yeni düzenlemeler yapmak gerekti?ine inan?yorum. Mevcut yap?y? oldu?u
gibi korumak veya tamamen de?i?tirmek gibi bir ön yarg?m?z kesinlikle yoktur. Bu ?ûran?n düzenlenmesine
ili?kin karar?m?z?n olu?mas?nda da bu noktadan hareket ettik. ?stedik ki, ilgili tüm taraflarla otural?m,
konu?al?m, bu konuda kim ne söylemeyi arzu ediyorsa ortaya koysun, tart??al?m ve bir ortak noktada
bulu?maya çal??al?m. Elde edece?imiz sonuçlar çerçevesinde gelece?e yön verelim.
Hükûmetimizin kamuda yeniden yap?lanma ve yerel yönetimlerle ilgili olarak yapmay? planlad???
yasal düzenlemelerin bir k?sm? Türkiye Büyük Meclisi gündeminde, bir k?sm? da yak?nda gündeme gelecektir.
Bu temel çerçevede düzenlemeler yap?l?rken her hizmet alan?nda oldu?u gibi sosyal hizmetler
alan?nda da yerimizi belirlemek durumunday?z. ?n?allah bu ?ûra sonunda ta?lar yerine oturmu? olacakt?r.
7
De?erli konuklar, konu?mam?n sonunda Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme çal??anlar?n?n iki
önemli sorunu ile ilgili çal??malar?m?zdan da k?saca bahsetmek istiyorum.
Bunlardan birincisi, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu personeli aras?nda halen geçerli
olan sözle?meli ve sözle?mesiz personel aras?ndaki ciddî haks?zl?kt?r. Sözle?meli olanlar sözle?meli
olmayanlardan yakla??k 2-3 misli daha fazla maa? almaktad?rlar. Bu haks?zl???n giderilmesi için haz?rlad???m?z
kanun tasar?s?n? bakanl?klar?n görü?üne açt?k. Personel motivasyonunu olumsuz yönde etkileyen bu
uygulamaya son vererek, Bütçeye de fazla yük getirmeyen yeni bir ek ödeme getirmeyi tasarl?yoruz. Ayr?ca,
nöbet ücretlerini de bu tasar? ile yeniden düzenliyoruz.
?kinci konu ise, Ba?bakanl??a ba?l? olan kurulu?lar?n ald??? fazla çal??ma ücretinin Sosyal Hizmetler
ve Çocuk Esirgeme Kurumu çal??anlar? için dondurulmu? olmas?d?r. Bakanl???ma ba?l? Özürlüler ?daresi
Ba?kanl??? normalde fazla mesai ücreti almakta, ancak Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu
çal??anlar? alamamaktad?r. Bu problemin çözümü için de gerekli çal??malar sürdürülmektedir.
Sosyal hizmet çal??anlar? her iki konuda da uzun y?llard?r çözüm beklemektedirler. Bu iki konuyu
yak?n tarihte çözece?imizi umuyorum.
De?erli konuklar, ?ûram?z?n finansman? konusunda gerekli destek Devlet Bakan?m?z Say?n Be?ir
Atalay’?n talimatlar?yla Sosyal Riski Azaltma Projesi kapsam?ndaki ödenekten sa?lanmaktad?r.
Bu vesileyle her konuda desteklerini bizden esirgemeyen Say?n Bakan?m?za te?ekkür ediyorum.
?ûram?z?n gerçekle?tirilmesi için olu?turdu?umuz ekipteki arkada?lar?m?z birkaç ayd?r gayretli
çal??malar sürdürmektedirler. Bu vesileyle ?ûran?n bu a?amaya gelmesinde eme?i geçen herkese
?ükranlar?m? sunuyorum. Bu aç?l??tan itibaren 3 gün boyunca çal??malara kat?lacak olan herkese ba?ar?lar
diliyorum. ?ûram?z?n sosyal hizmetler alan?nda yeni bir aç?l?m ve bak?? aç?s? getirmesi dile?iyle hepinize
sayg?lar sunuyorum, tekrar ho? geldiniz diyorum.
Çocuklar ülkelerin gelece?i, ”Onlar?n en iyi ?ekilde korunmalar? ve yeti?tirilmelerini sa?lamak, tüm dünya ülkelerinin temel amac? olmal?d?r”
Çocuklara yap?lan yat?r?m?n Bir ülkenin gelece?ine yap?lan yat?r?md?r.
Bu bu çocuklara yap?lan yat?r?m?n en can al?c? noktas? özellikle k?z çocuklar?n?n e?itimli olmas?ndan kaynaklanm??t?r.
”Sa?l?kl? do?up büyüyen, geli?en, ihmal ve istismar edilmeyen, insan haklar?na sayg?l?, hak ve sorumluluklar?n?n bilincine varm??, kat?l?mc? ve payla??mc?, kendini ifade edebilen ve gerçekle?tirebilen, ho?görülü ve sevecen, moral de?erlere sahip, yararl? olmay? ilke edinmi?, ça?da? bilgi ve beceriyle donat?lm?? üretken bireylerin yeti?tirilmesi, toplumsal hedefimizdir.
Çocuklar?na bayram arma?an eden tek ülke olman?n hakl? gururunu ya??yoruz. Bu nedenle gerek anayasam?zda kayna??n? bulan ve gerekse çocuk haklar? sözle?mesinde ifade edilen çocuklarla ilgili her türlü ilke ve hükümleri eksiksiz uygulamaya geçirerek, çocuklar?m?za verdi?imiz de?eri bir kez daha tüm dünyaya duyurmu? olaca??z.”
